CÁC PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN THIẾT BỊ TRẮC ĐỊA

Các thiết bị khảo sát thường được sử dụng dưới các điều kiện khắc nghiệt. Chẳng hạn như các điều kiện thời tiết xấu như nắng gắt, mưa phùn, bụi bặm hoặc bị vận chuyển đường ghập ghềnh. Sự thành công của quá trình khảo sát là nhờ các phương pháp bảo quản thiết bị trắc địa trong sử dụng, lưu trữ, vận chuyển và hiệu chỉnh.

Sự thiếu hiểu biết về các phương pháp bảo quản thiết bị trắc địa không phải là lý do duy nhất dẫn tới các chi phí thay thế bất hợp lý. Nó cũng có thể dẫn tới sự nghiêm trọng trong hiệu quả cũng như độ chính xác của cả quá trình khảo sát.

1. Chăm sóc và bảo dưỡng cơ bản đối với các thiết bị và công cụ khảo sát

Các thiết bị khảo sát, bao gồm các máy kinh vĩ, thủy chuẩn, toàn đạc điện tử, các thiết bị đo điện tử (EDM), và đầu thu GPS đã được thiết kế và xây dựng để cung cấp tính năng sử dụng đáng tin cậy trong nhiều năm. Nhưng chúng vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi những hành động thiếu cẩn thận, hoặc liên tục sử dụng không đúng với hướng dẫn sử dụng, bảo quản và hiệu chỉnh thiết bị.

Mỗi một thiết bị mới đều được trang bị một hướng dẫn sử dụng. Hướng dẫn bao gồm 1 mô tả thiết bị, đặc trưng của từng phần và các chức năng, các ứng dụng. Hướng dẫn cũng bao gồm các hướng dẫn cơ bản để sử dụng thiết bị và các dịch vụ, phương pháp hiệu chỉnh cho thiết bị. Hướng dẫn sử dụng nên luôn luôn gắn liền với thiết bị. Người sử dụng nên nghiên cứu kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi sử dụng dụng cụ. Đặc biệt là bất cứ khi cần điều chỉnh lĩnh vực được quy định. Nếu tài liệu hướng dẫn sử dụng bị mất, bị đánh cắp, hoặc bị hư hỏng sau khi sử dụng, cần có bản sao thay thế càng sớm càng tốt.

Các công thức để bảo dưỡng dưới đây nên được áp dụng như một chu kỳ cho tất cả các thiết bị và phụ kiện khảo sát:

• Tất cả thiết bị và công cụ nên được giữ vệ sinh sạch sẽ và khô ráo, đặc biệt nếu chúng được vận chuyển và lưu trữ trong thời gian dài.
• Các bề mặt bằng gỗ nên được lau chùi sach đất bùn hoặc hơi ẩm trước khi đưa thiết bị lên xe. Các bề mặt sơn nên thường xuyên được kiểm tra và sơn lại những chỗ nứt hoặc hở để gỗ không bị thấm ẩm vào bên trong.
• Các bề mặt kim loại nên được giữ sạch và lau chùi khô ráo nhất. Nên phủ một lớp dầu mỏng lên các đai và các bộ phận kim loại để tránh rỉ sét. Lượng dầu dư thừa nên được lau sạch.

2. Bảo dưỡng định kỳ các thiết bị khảo sát.

• Trước khi tiến hành đặt trạm máy đầu tiên trong ngày, tiến hành kiểm tra các thiết bị bằng mắt để phát hiện các vết nứt, va đập và các vết bẩn. Kiểm tra các bề mặt của thấu kính và gương. Thử các ốc hãm và chuyển động để đảm bảo thiết bị vận hành trơn trụ nhất (không có âm thanh kẹt rít hoặc sạn)
• Thường xuyên lau chùi bề mặt ngoài của thiết bị. Bất kỳ sự tích tụ bụi bẩn nào cũng có thể làm trầy xước bề mặt gia công cũng như kính vật, và gây ra ma sát hoặc dính vào các trục chuyển động.
• Bụi hoặc sạn bẩn nên được làm sạch chỉ với vải sạch mềm hoặc với bản chải lông lạc đà
• Các bộ phận phi quang học khác có thể làm sạch với vải mềm hoặc vải nai.
• Vệ sinh bề mặt ngoài của các thấu kính với chổi mềm nếu cần thiết, sử dụng khăn lau kính khô, mềm. Không sử dụng khăn silicon, chúng có thể làm tổn hại đến lớp phủ quang học của thấu kính. Chúng ta có thể được phép thở lên thấu kính trước khi lau nó, nhưng các chất lỏng như dầu, benzene, nước…Không bao giờ được sử dụng cho mục đích làm sạch. Không được nới lỏng hoặc cố ý làm sạch bề mặt phía trong của các thấu kính.
• Che phủ cho thiết bị bất cứ khi nào bỏ ra khỏi hòm và không sử dụng trong khoảng thời gian dài. Đặc biệt với môi trường có bụi và khí ẩm. Sau khi thiết bị được sử dụng trong điều kiện ẩm ướt hoặc thời tiết lạnh, phải có biện pháp phòng ngừa đặc biệt để tránh nước ngưng tụ hơi ẩm phía bên trong thiết bị. Khi đó, các thiết bị nên được để trong vỏ máy qua đêm. Nếu được lưu trữ trong phòng ấm qua đêm, thì thiết bị phải được bỏ ra ngoài hòm máy. Nếu thiết bị bị ướt hoặc đóng băng, chúng nên được bỏ ra khỏi hòm và đặt ở ngoài phòng để làm khô.

3. Phương pháp vận chuyển các thiết bị khảo sát

Vận chuyển bằng xe

• Tổn hại chủ yếu tới các thiết bị và công cụ là khi chúng được đặt lên hoặc bỏ ra khỏi xe. Tổn hại khác diễn ra trong quá trình vận chuyển, khi mà các thiết bị chồng đè lên nhau. Các phần ngăn (lót bằng miếng đệm, nếu có thể) nên được giữ ngăn cách giữa thiết bị và các vật phụ trợ. Điều này không chỉ tránh cho thiết bị hư hỏng, nó còn tạo thuận lợi cho việc tìm kiếm. Các vật nặng hơn nên được vận chuyển ở các phần dưới của xe và không nên tiếp xúc trực tiếp với các dụng cụ hoặc thiết bị khác phía dưới.
• Việc chăm sóc, tổ chức và quản lý phương tiện đi lại là dấu hiệu tốt cho thái độ làm việc của đội ngũ khảo sát. Giữ cho khoang xe không có các vật lộn xộn hoặc có các thiết bị không cần thiết. Bất cứ thiết bị hoặc vật được vận chuyển trong khoang xe nên được bảo đảm an toàn.
• Vận chuyển và lưu trữ thiết bị ở các vị trí phù hợp với thiết kế vỏ hộp. Làm tương tự với các tiêu quang học, gương, và sào.
• Vận chuyển dụng cụ trong hộp đựng của chúng, đặt trong ngăn có đệm bằng bọt công nghiệp hoặc vật liệu tương tự để tránh xóc hoặc rung quá mức.
• Luôn nhớ, nới lỏng thiết bị. Các dụng cụ không đúng vị trí và các đồ vật lộn xộn không chỉ gây hư hại cho các thiết bị, chúng còn làm tốn thời gian của bạn khi mà xác định vị trí của chúng.

Đóng hòm và mở hòm máy

• Trước khi bỏ thiết bị ra, hãy học cách đặt và bảo vệ nó trong hòm máy. Thiết bị phải được đặt vào đúng vị trí khi trả lại vào hòm máy. Trong quá trình đưa thiết bị ra khỏi hòm, cẩn thận giữ chặt bằng cả hai tay, nhưng không được giữ vào ống kính hoặc chỗ mà áp lực sẽ tác dụng vào ống kính hoặc ống bọt thủy.

Di chuyển thiết bị khảo sát trên thực địa

• Không vác lên vai hoặc mang vác khi chân máy gắn với máy kinh vĩ hoặc thiết bị đo dài điện tử (EDM). Các thiết bị này nên luôn luôn phải được tháo rời khỏi chân máy và giữ cẩn thận trong hòm máy khi tiến hành di chuyển.
• Những biện pháp phòng ngừa này là cần thiết vì trục chính (trục trung tâm hoặc trục đứng) của máy kinh vĩ là rỗng và tương đối ngắn. Khi được mang theo theo chiều ngang khi ở trên chân máy, trọng lượng của phần ống ngắm quá tải với sức chịu đựng của phần trung tâm. Công cụ có thể bị hư hại nếu các biện pháp phòng ngừa trên bị bỏ qua. Ngoài ra, ốc hãm của thiết bị có thể bị vỡ, nguyên nhân trực tiếp làm rơi máy.

4. Lưu ý khi thiết lập trạm máy

• Bất cứ khi nào có thể, hãy lựa chọn trạm đặt máy cho thiết bị ở nơi mà quá trình hoạt động không nguy hiểm cho người dùng, đội nhóm hoặc cho chính thiết bị. Lựa chọn nơi đất cứng để đặt chân máy. Không đặt máy ở nơi đối diện hoặc phía sau các phương tiện đi lại hoặc gần các vật có thể di chuyển. Hãy thiết lập một cách an toàn cho cả quá trình.
• Ở ngoài thực địa, hãy cố định chắc chắn chân máy với phần chân mở rộng. Căn chỉnh dọc theo chiều của chân, không chỉnh theo hướng thẳng đứng hoặc hướng xuống. Nếu đặt máy ở trên các bề mặt trơn, hãy sử dụng một số vật chuyên dụng để giữ chắc cho chân máy không bị trượt.
• Luôn luôn để chân máy vững chắc trên điểm đặt máy trước khi nhấc thiết bị ra khỏi hòm máy. Và ngay lập tức cố định thiết bị với chân máy bằng ốc hãm.
• Không bao giờ được rời thiết bị hoặc đế máy đang được đặt trên chân máy mà không có biện pháp bảo vệ. Lực vặn ốc hãm vừa đủ. Siết quá chặt gây áp lực quá mức lên các ốc hãm và trên tấm đệm lò xo. Hãy chắc chắn rằng hãm đế máy ở vị trí khóa.

5. Hiệu chỉnh thiết bị khảo sát

Hiệu chỉnh tại hiện trường

• Tổ trưởng nên phát triển một bộ quy trình kiểm tra thiết bị để thường xuyên sử dụng để loại bỏ các sai số tổng thể. Các phép kiểm tra như vậy nên bao gồm kiểm tra các thiết bị như máy thủy chuẩn, dọi tâm quang học và chân máy. Trên thực địa, các phép hiệu chỉnh nên được làm khi mà các kết quả đo của thiết bị kém hoặc quá trình thiết lập trạm máy đòi hỏi sự thao tác quá mức
• Thông thường, mỗi thiết bị nên được kiểm tra định kỳ tại cơ sở, nơi mà có điều kiện tốt nhất cho quá trình kiểm tra. Chỉ những hiệu chỉnh được mô tả trong hướng dẫn sử dụng của thiết bị được thực hiện tại hiện trường. Không nên tự tháo lắp thiết bị.

Hiệu chỉnh chuyên sâu

• Khi mà thiết bị bị hư hại hoặc cần phải hiệu chỉnh chuyên sâu, thiết bị cần phải gửi đến các đơn vị sửa chữa bảo hành. Thiết bị nên được gửi kèm theo bản mô tả các mục sửa chữa cần thiết. Trong trường hợp của các thiết bị điện tử, thì yêu cầu nên mô tả các điều kiện khi mà thiết bị làm việc không đúng, ví dụ như khi trời lạnh hay ẩm ướt…

6. Bảo quản các công cụ

• Dụng cụ bảo trì không đúng cách có thể là một nguyên nhân gây phiền toái, cũng như là một mối nguy về tính an toàn. Mỗi nhân viên có trách nhiệm giữ gìn công cụ và trang thiết bị của mình trong tình trạng tốt. Để tránh mất thiết bị và dụng cụ nhỏ, nên tránh đặt chúng trên mặt đất, trên xe cộ hoặc trên các đối tượng có thể di chuyển. Khi không sử dụng, hãy đặt chúng vào bao hoặc túi xách
• Sửa chữa hoặc thay thế bất cứ công cụ vận hành nào bị tung hoặc gãy ở bất kỳ bộ phận nào của bề mặt nổi hoặc mặt vận hành.
• Phần tay cầm nhọn hoặc cong có thể gây ra chấn thương cho người dùng cũng như làm hỏng dụng cụ. Ngay lập tức thay thế các tay cầm có hiện tượng bị nứt hoặc vỡ.

7. Bảo quản máy kinh vĩ và toàn đạc điện tử

• Mặc dù các thiết bị được thiết kế chắc chắn nhưng quá trình sử dụng bất cẩn có thể đem đến các yếu tố có thể gây tổn hại nghiêm trọng. Nếu được xử lý hợp lý, chúng sẽ cung cấp kết quả tốt nhất và không tốn nhiều thời để sửa chữa hoặc điều chỉnh. Một số hướng dẫn chung để bảo quản thiết bị là:
• Nhẹ nhàng – các thiết bị nên được nhấc ra khỏi hòm máy bằng cả hai tay, với các thiết bị cũ không có tay cầm thì ta giữ chặt vào phần gờ tiêu chuẩn. Các thiết bị mới thì được trang bị tay cầm; tay kia hỗ trợ cho tay chính. Đảm bảo là đế máy đã được gắn chặt với thân máy. Hai tay nhẹ nhàng nâng máy khỏi hòm.
• Vận chuyển đúng cách – Trong hầu hết các trường hợp, thiết bị nên được tháo ra và cho lại vào hòm để di chuyển sang điểm mới. Nếu điểm đó ở gần, thiết bị nên được vận chuyển ở vị trí thẳng đứng (các chân máy chỉ thẳng xuống dưới). Một thiết bị không bao giờ di chuyển bằng cách vác trên vai hoặc vác theo phương ngang.
• Hiệu chỉnh – Sai số chuẩn trực của máy kinh vĩ hoặc toàn đạc điện tử được xác định bằng cách làm theo công thức được nêu trong sách hướng dẫn sử dụng. Nếu sai số chuẩn trực được xác định vượt quá 10” theo phương ngang (2C>=10”) và 20” theo phương dọc (i>=20”) thì ta cần hiệu chỉnh lại thiết bị. Phép hiệu chỉnh chuẩn trực nên được thực hiện bởi người được đào tạo đặc biệt. Nếu không, thiết bị nên được gửi về các phòng sửa chữa có thẩm quyền.

8. Bảo quản cho các thiết bị đo dài điện tử (EDM)

• Các thiết bị EDM được thiết kế, kiểm tra để chịu điều kiện môi trường bình thường. Tuy nhiên chúng là các thiết bị chính xác và nên được giữ gìn tương tự như yêu cầu đối với các thiết bị khảo sát chính xác khác.
• Bảo đảm an toàn cho các thiết bị EDM khi nằm trên xe phải được để trong các khoang đệm sao cho sự di chuyển và va chạm của thiết bị nhỏ nhất. Lót đệm với bọt biển cứng hoặc các vật liệu tương tự. Không sử dụng đệm cao su mềm. Các thiết bị nên lưu trữ và vận chuyển trong vị trí chỉ định của hòm máy.
• Yêu cầu bảo trì của hầu hết các thiết bị EDM là nhu cầu tối thiểu. Tuy nhiên, sự bảo vệ khỏi các yếu tố lạ và vệ sinh mặt ngoài định kỳ cũng cần thiết không kém.
• Không bao giờ hướng thiết bị EDM thẳng về hướng mặt trời. Các tia tập trung của mặt trời có thể gây hư hại đến các bộ phận tích hợp có tính nhạy cảm bên trong.
• Bảo vệ các thiết bị EDM khỏi nguồn nhiệt gay gắt. Nguồn nhiệt có thể dẫn đến các chỉ số đọc thay đổi và sự hư hỏng của thiết bị. Không để các thiết bị trong khoang xe kín đỗ trực tiếp dưới ánh mặt trời. Tránh sự thay đổi nhiệt độ quá nhanh, đặc biệt từ môi trường rất lạnh về ấm áp, có thể dẫn đến hiện tượng ngưng tụ phía trong các thiết bị. Hiện tượng ngưng tụ có thể phòng tránh bình thường bằng cách để thiết bị trong hòm máy của nó trong ít nhất 10 phút, sau đó mở hòm máy để hơi ẩm bị giữ lại thoát ra ngoài. Thiết bị lấy từ trong văn phòng ấm áp hoặc lấy từ trong xe ra môi trường lạnh có thể cần một khoảng thời gian để nó tự động điều chỉnh. Biện pháp đề phòng tương tự nên được thực hiện để thiết bị bớt lạnh dần dần.
• Mặc dù các thiết bị EDM đều kháng nước và tự bảo vệ tốt, nhưng nên giữ cho chúng được khô ráo nhất có thể. Hòm máy nên được mở và thiết bị phải được để trong phòng khô và ấm khi không sử dụng.
• Việc thường xuyên sử dụng và sạc 1 phần của pin có thể làm khả năng lưu trữ năng lượng của chúng bị giảm đi. Định kỳ, pin của máy nên được xả hoàn toàn sau đó sạc qua đêm hoặc sạc với thời gian đặc trưng. Hiệu quả sử dụng pin cũng giảm khi ở nhiệt độ thấp. Thiết bị EDM hoạt động ở chế độ đo liên tục sẽ xả pin khá nhanh, điều đó quan trọng với khả năng sạc pin với khả năng tối đa. Nói chung, bạn nên làm theo hướng dẫn sử dụng để làm sao có thể duy trì cho pin có khả năng sử dụng tối đa. Nếu pin có hiện tượng giữ năng lượng kém thì chúng nên được thay ruột hoặc thay thế.

9. Bảo quản đế máy

• Đế máy là một bộ phận của các thiết bị có độ chính xác cao và nên được đối xử đúng cách. Chúng nên được vận chuyển trong các ngăn riêng hoặc hộp chứa khác để tránh hư hại tới bề mặt cơ sở, bọt thủy tròn và mắt dọi tâm quang học. Vặn siết quá chặt ốc hãm của chân máy có thể gây ra áp lực lớn lên mặt đĩa cân bằng

10. Bảo quản chân máy

Một chân máy ổn định là yêu cầu để có các phép đo góc chính xác. Chân máy không nên có bất kỳ khớp nối nào bị lỏng lẻo hoặc các bộ phận có thể gây ra sự bất ổn. Một số gợi ý để chăm sóc chân máy đúng cách là:

• Duy trì độ bền vững của tất cả các phụ tùng bằng kim loại, không bao giờ siết chặt ốc hãm chân máy tới điểm mà chúng sẽ ép hoặc làm hư hỏng gỗ, đai hoặc gây xoắn bu lông hoặc đinh vít.
• Thắt chặt bản lề chân chỉ đủ cho mỗi chân để duy trì trọng lượng riêng khi chân được trải ra ở vị trí làm việc bình thường.
• Giữ cho các đầu bọc chân máy luôn chắn chắn và không có bụi bẩn
• Giữ cho các bộ phận bằng gỗ của chân máy sơn phủ tốt để giảm sự hấp thụ độ ẩm hoặc để giữ khô.

11. Bảo quản máy thủy chuẩn

Xem lại các phương pháp bảo quản thiết bị trắc địa đã nêu trước đó về việc chăm sóc thiết bị. Những hướng dẫn này cũng thường đúng cho việc chăm sóc máy thủy chuẩn con lắc. Hướng dẫn bổ sung là

• Không xoay hoặc tung máy thủy chuẩn, vì những hành động đó gây tổn hại đến bộ bù cân bằng.
• Bảo vệ máy thủy chuẩn khỏi bụi bẩn. Bụi bẩn hoặc chất lạ bên trong ống kính có thể dẫn tới hiện tượng treo của bộ bù cân bằng.
• Thường xuyên kiểm tra hiệu chỉnh lại bọt thủy tròn. Hiệu chỉnh bọt thủy tròn về trung tâm. Hãy chắc chắn rằng sự hiệu chỉnh đó theo hướng ngắm và hướng ngược lại là tốt. Sự hiệu chỉnh tốt làm giảm khả năng bộ bù bị treo.
• Để kiểm tra bộ bù bị treo, hãy gõ nhẹ vào phần ống kính với 1 cái bút chì hoặc vi động ngang qua lại. Nếu bộ bù không hoạt động đúng cách, không có hiện tượng dập dềnh chỉ chữ thập, thì hãy gửi thiết bị đến các đơn vị sửa chữa. Không nên cố gắng tự sửa chữa lấy.

12. Bảo quản mia thủy chuẩn

Mia thủy chuẩn nên được bảo quản và kiểm tra như bất kỳ các thiết bị chính xác khác. Độ chính xác của công tác đo thủy chuẩn phụ thuộc vào độ chính xác của mia cũng như của máy thủy chuẩn. Hãy để ra 1 mia cũ cho các công việc thô như là đo nghịch đảo ống cống, hay đo mức của bùn… Yêu cầu thông thường để bảo quản mia thủy chuẩn là:

• Bảo vệ khỏi môi trường ẩm ướt, bụi bẩn và sự cọ sát
• Làm sạch các mặt chia số bằng vải ẩm và lau khô. Chỉ chạm vào mặt số khi cần thiết và tránh để mia nằm lên những chỗ mà mặt chia số tiếp xúc với các vật thể khác vì có thể gây ra hư hại.
• Không lạm dụng mia bằng cách đặt nó ở những nơi có thể bị đổ, ném đi hoặc bị rơi, kéo lê, hoặc dùng nó như sào chống.
• Giữ cho miếng bọc kim loại luôn sạch sẽ và tránh sử dụng nó để cào các vật thể lạ
• Nếu có thể, không nên bọc những mia đang bị ẩm lại, hãy mở ra, kéo dài ra và để cho đến khi khô hoàn toàn.
• Lưu trữ mia, theo phương đứng cũng như phương nằm ngang với ít nhất ba điểm hỗ trợ, ở nơi khô ráo và trong vỏ bảo vệ của nó.
• Định kỳ kiểm tra tất cả các ốc nối và phần cứng để quá trình hoạt động thoải mái
• Định kỳ kiểm tra độ chính xác bằng cách kéo dài mia đến tối đa và kiểm tra tỷ lệ của nó với thước dây chính xác. Điều này cần được làm khi bắt đầu quá trình khảo sát độ cao.